Mycellium Conscius

Sinds 28 april is dit kunstwerk te zien bij De Woudkapel, Beethovenlaan 21 in Bilthoven.

In het kort (onder uitgebreide versie)

Tijdens een reis door de Duitse heuvels zag ik tussen twee bomen door in de vallei een kerktoren liggen in de zon. Deze toren was bedekt door een wezen, ergens tussen schimmel, dier en God. Het wezen was bezig het gebouw te omhullen, over te nemen. Het had ogen, bewustzijn. Wat was dat, wat was hier gaande? Het beeld hield met vast en zette me aan tot denken.

Wat ik zag in dit visioen heb ik van dat Duitse dak verplaatst naar het dak bij de Woudkapel.

De taal van het visioen ligt denk ik dichtbij de taal van droom en mythologie. We kunnen ons daarom afvragen waar we naar kijken, als keken we naar een droom of zien we een tekening bij een mythe. Wie of wat is dit voor wezen en wat komt het doen?

Mycelium Conscius.

Er lijkt een nieuw soort schimmel op onze aarde verschenen, de Mycelium Conscius, een bewuste schimmelsoort. Zelf zag ik het in een visioen, tijdens een autorit in de Duitse heuvels. In een flits tussen de bomen langs de weg door. Het wezen lag bovenop een kerktoren. Onbewogen zat het daar, het gebouw te verteren, zoals een kleed van paddenstoelen op een omgevallen boom. Het had echter vele ogen. Aan de ene kant straalde er een totaal primitieve energie vanuit, aan de andere kant leek het een Godheid. Groots, onaantastbaarheid en ontzagwekkend.
Eenmaal aangekomen bij de kerk bleek het natuurlijk niet echt, maar ‘slechts’ een visioen. Iets in mij had dit beeld in een flits op de kerktoren geprojecteerd. Was het ‘echt’ geweest, dan was het echter van minder betekenis geweest dan in een visioen, realiseer ik me nu. Het beeld bleef bij me en ik probeerde het vast te houden.

De mogelijkheid om dit visioen daadwerkelijk op een kerkgebouw te kunnen maken, was natuurlijk een wonderlijk toeval. De profetische werking vanuit het visioen kon ik hiermee doorgeven.

Ik vraag me vaak of daarmee mijn werk al niet gedaan is. In feite wel, want ik denk dat eenieder zelf kan nagaan wat deze profetie voor hem of haar betekent. Dit vraagt echter nogal wat concentratie en daar komt in dit geval bij dat ik ook slechts toeschouwer van het visioen ben. Nu de opening is geweest en ik enkele reacties heb gehad, wil ik daarom graag verder ingaan op wat naar boven kwam.

Het is denk ik goed om eerst even stil te staan bij schimmels. Als je de wereld zou indelen in enerzijds groei- en delingsprocessen, die wij vaak ‘leven’ noemen en anderzijds afbraakprocessen, die wij vaak ‘dood’ noemen, dan zitten de schimmels vaak meer aan de afbraakkant. Een boom valt om en hij blijft daar niet eeuwig zo liggen, omdat met name schimmels de boom afbreken tot kleine deeltjes waarmee weer vruchtbare aarde ontstaat. De basis voor nieuw ‘leven’.

De meest gehoorde reactie bij leden van De Woudkapel op het werk (ook de naam van de kerk waar het werk tegenaan staat) was: “Een eng wezen valt onze Woudkapel aan. Waarom?”.

Laten we daar eens naar kijken, ook met medeneming van de situatie waar De Woudkapel zich in begeeft. De Woudkapel is een gemeenschap van vrijzinnig protestantse origine. Het ledental is met de jaren afgenomen en sterk vergrijsd en het wordt steeds moeilijker om nog genoeg actieve vrijwilligers te vinden om de zaak te draaien. Daar staat tegenover dat er een uitgebreid inhoudelijk programma is en dat men alles op alles zet om nieuwe concepten te ontwikkelen en op nieuwe manieren relevant te blijven.
Deze situatie is niet uniek in Nederland, veel (voormalig) kerken zitten met vergelijkbare problematiek.

Wat ik in dit kader interessant vindt, is dat het wezen zich lijkt te concentreren op het gebouw. Daar wil ik verder op ingaan, want het is niet vanzelfsprekend dat het gebouw zo een centrale rol heeft bij religie. Bij het Shinto-geloof bijvoorbeeld, wordt er alleen voor een ritueel een tijdelijk bouwwerk opgericht, waarna het weer verbrand wordt. De cyclus is eeuwig, maar niet het gebouw waardoor de Mycelium Conscius er geen interesse voor zou hebben, denk ik. In het Christendom is er de traditie ontstaan (na enkele eeuwen) om de eeuwigheid te willen uitdrukken in het gebouw. De nadruk ligt op (on)eindigheid in plaats van op het cyclische. Reïncarnatie bestaat ook niet in het Christendom, al zijn er stemmen die zeggen dat dit begrip pas in de 4^e eeuw is geschrapt (ongeveer in de periode dat De Duivel zijn intrede deed en het Christendom zelf overging van een sektarisch naar een institutionele religie). Misschien doet de mycelium conscius ons vragen stellen over de rol van het gebouw of breder nog: het instituut. Beiden hebben een sterk ‘vasthoudend’ karakter. Wat is een religie, wat is een gemeenschap zonder diens gebouw of zonder het instituut? Welke angsten wekt het denken hierover op, welke ruimte geeft het juist?

Niet alleen kerken maar ook bridgeverenigingen, organisaties als de Rotary en tal van andere verenigingsvormen kampen met een vergelijkbare situatie, waarbij het uitsterven van de institutioneel geörienteerde generatie gepaard lijkt te gaan met het ter ziele gaan van de instituten die de verbinding in de samenleving organiseren. Die afbraak gaat door, ondanks de weer terugkerende behoefte aan verbinding. Er lijkt geen weg terug, de instituten spreken nieuwe generaties niet aan.

We kunnen ook nog verder uitzoomen. Dan komen we op een onderwerp dat wellicht het moeilijkst is voor de Westerse mens. Wij groeien op in een wereld die gaat om het maken, verkrijgen en verbruiken van dingen. Wij verwachten blijkbaar heel veel hiervan. Dat is zo vanzelfsprekend dat we het niet meer kunnen zien, als de vis die het water niet ziet. Een heel leven besteden we eraan en praten we er over. We leven in een enorme maakmachine. Onze maakmachine is gebaseerd op het uit de aarde halen van grondstoffen. In feite halen we steeds meer boven de grond van wat er onder zat. Wat we er daarna mee moeten, dat weten we eigenlijk niet echt, dat is pas enkele decennia onder onze aandacht. Dat komt ook weer voort uit dat geloof in (on)eindigheid. We willen door. We zijn ergens naar onderweg.

In de mythologie van vele volkeren wordt er de relatie gelegd tussen de gezondheid van het land en de (geestelijk of morele) gezondheid van het volk. Het dorre land is feitelijk een metafoor voor de dorre geest.

Hier zie ik dan ook een mythologisch wezen uit de aarde komen, dat begonnen is aan het werk dat schimmels altijd doen: afbreken. De grond raakt leger en leger, er zijn weer nieuwe bouwstoffen nodig voor een vruchtbare aarde, een vruchtbare geest.

Mycelium in de schijnwerpers.

De afgelopen jaren zijn schimmels erg onder de aandacht gekomen. Eén van de achterliggende redenen daarbij is dat de wetgeving rondom de psycho-actieve stoffen van paddo’s en aanverwante middelen versoepeld is, met name in de VS. Er wordt weer veel onderzoek gedaan naar psychiatrische toepassing van psycho actieve middelen, met name uit schimmels, zoals paddenstoelen. Onder dertigers en veertigers is het steeds meer gemeengoed om te experimenteren met deze middelen. Anders dan bij tieners en twintigers is de insteek hierbij meer op persoonlijk en spirituele ontwikkeling gericht. Ook bij op persoonlijke groei gericht trainingen en cursussen moet je niet meer vreemd opkijken wanneer je een medicinale plant krijgt toegediend.

Daarnaast begint er steeds meer een visie boven te drijven waarbij men in de geschiedenis een grote rol weglegt voor psycho-actieve stoffen. Om er twee te noemen. De ‘Stoned Ape’ theorie, die beweert dat de mens eigenlijk ontstaat doordat de aap door het eten van psycho-actieve schimmels een groter bewustzijn ontwikkelde. Andere theorieën leggen met name een grote rol weg voor psycho-actieve stoffen in de religieuze rituelen van weleer. Met name bij de oude Grieken.

Ook nu – nu we het einde lijken te naderen van het narratieve wereldbeeld, waar de Verlichting de culminering van genoemd kan worden – is het logisch dat de onze aandacht naar de schimmels terugkeert, daar deze ons beloven te kunnen genezen van het leven in logica en plannen. Schimmels die een meer aardse intelligentie lijken te vertegenwoordigen. In het kader van dit kunstwerk ben ik nu zelf ook een zogenaamde microdoseringskuur aan het volgen. Hierbij neem ik iedere drie dagen een kleine hoeveelheid psycho-actieve stof in (truffels van een psychedelische paddenstoel). Insteek is om de kuur een maand te volgen.